Situational Awareness en Noodsituaties
"Staan blijven politie!!" Van 0 naar 100 in een paar seconden.....
Het is niet de eerste keer dat ik dit moet doen. Maar ik wist (onbewust) dat er iets stond te gebeuren, ik 'voelde' het. Net zoals ik 'voelde' dat bepaalde situaties in Afghanistan, Irak, of in Nederland niet veilig (genoeg) waren. Dit heeft alles te maken met mijn Situational Awareness, mijn verhoogde omgevingsbewustzijn.
Door ruim 20 jaar aan kennis en ervaring mag ik concluderen dat mijn Situational Awareness (SA afgekort) doorontwikkeld is tot op het hoogste niveau. Ik merk afwijkend gedrag op straat op, ik zie dingen voordat ze gebeuren. Dat klinkt apart en toch is het zo.
Terug naar deze situatie. Ik loop net weg van een afspraak in Den Haag, als 'iets' tegen mij zegt: "Derek, stop je telefoon weg, zet al je zintuigen op 'full alert' en zorg voor 360 graden situational awareness'".
Nog geen 10 seconden later zie ik 2 politie agenten in volle sprint achter een jongen met een rugzak aanrennen, schuin mijn kant op. Ik heb ongeveer 2 seconden om te reageren. Door het drukke verkeer kan ik niet zo ineens de straat op rennen, dus ik doe een snelle 360 scan en zie dat het veilig is, ik ren de straat op, voor de jongen en kijk hem in de ogen.
Dit duurt nog geen halve seconde, maar wat ik zie is veel angst (geen agressie), zoals een konijn die wordt opgejaagd. Ik maak me breed en probeer hem te pakken bij z'n jas maar krijg de (gestolen) rugzak te pakken. Verder moet ik in een splitsecond beslissen of ik achter deze jongen ga aan sprinten en besluit dit niet te doen. Er is geen sprake van een levensbedreigende situatie, het gaat hier om een 'klein vergrijp' en de risico's acht ik te groot. Een agent had de sprint inmiddels afgehaakt, ik kijk hem aan, geef hem de rugzak,"dankje" zeg hij hijgend... ik antwoord "joo" en vervolg mijn weg.
Maar hoe wist ik dat er iets stond te gebeuren, weliswaar niet iets levensbedreigends maar wel een situatie waarin ik werd geacht te handelen. Onbewust had ik signalen in mijn omgeving opgepikt, dit kunnen geluiden zijn, afwijkingen in het straatbeeld, bewegingen, enzovoorts. Er werd direct een signaal gestuurd naar mijn brein dat ik "nog meer aan" moest gaan staan. Nog meer omgevingsbewust.
Zonder (training in) situationeel bewustzijn is de kans groot dat dit ten koste gaat van jouw veiligheid en die van je dierbaren.
Wij zijn soms letterlijk met ons hoofd vastgeplakt aan onze telefoon. Op straat, in de sportschool, kijk maar eens om je heen, hoeveel mensen niet met hun omgeving bezig zijn. En dat mag natuurlijk, it's free country... Maar ik zie regelmatig bijvoorbeeld bijna-ongelukken, doordat mensen met hele andere zaken bezig zijn, dan met hun omgeving.
Omgevingsbewustzijn
Situationeel bewustzijn, of omgevingsbewustzijn gaat over het herkennen, verwerken en begrijpen van informatie in je directe omgeving. Het gaat erom hoe je informatie verwerkt om zodoende hierop te kunnen reageren. Als je je bewust bent van je omgeving creëer je feitelijk reactie tijd om een goede beslissing te kunnen maken.
Toen ik werkzaam was bij Defensie (maar ook erna), ben ik veelvuldig getraind in Situational Awareness in diverse omgevingen. Situational Awareness, is van belang tijdens allerlei dagelijkse zaken, maar helemaal bij (potentiële) levensbedreigende situaties.
Binnen Situational Awareness kennen we verschillende levels, in de video hieronder leg ik deze uit aan de hand van het kleurcode model van Cooper.
Tips voor het verbeteren van jouw Situational Awareness
1. Stel een basislijn vast. Wat is 'normaal' in jouw omgeving? Elke omgeving heeft een basislijn (d.w.z. wat als 'normaal' wordt beschouwd). Elke setting heeft zijn eigen versie van een basislijn, van koffieshops tot bibliotheken. Het vaststellen van elke unieke basislijn met situationeel bewustzijn stelt je in staat om afwijkingen te identificeren die daar niet in passen, zodat je kunt beoordelen of ze bedreigingen zijn of niet. Oftewel afwijkingen herkenen en daarop anticiperen.
2. Geen afleidingen. Kijk een keer op van je mobiele telefoon, droom niet weg, en open je ogen en oren om volledig alert te blijven op wat er om je heen gebeurt. Het is gemakkelijk om je focus te laten verslappen, dus daag jezelf uit om volledig omgevingsbewust te zijn.
3. Observeer lichaamstaal. Lichaamstaal en gedragingen zijn grote aanwijzingen voor potentieel gevaarlijke mensen. En dan met name 'de handen'. Personen die veel aandacht besteden aan specifieke mensen, schijnbaar oninteressante objecten vallen op. Deze mensen hoeven echter geen bedreiging te zijn; er kan een reden zijn voor hun gedrag. Context is cruciaal, en het is uiteindelijk jouw oordeel dat telt.
4. Blijf in Geel. Dit is een staat van 'ontspannen alertheid'. Met andere woorden, er is momenteel geen directe dreiging, maar je bent je bewust van je omgeving. Het is belangrijk om kalm te blijven om geen onnodige aandacht op jezelf te vestigen. Dus wees niet paranoïde, maar op een gezonde manier alert.
Al met al is een goed ontwikkeld omgevingsbewustzijn een soort 'super power' die je kunt 'unlocken'. Het is je grootste 'wapen' die je op dagelijkse basis bij je draagt.
Het goede nieuws is, ik ga ook jou toegang geven tot een unieke kijk in hoe je jouw situational awareness kan verbeteren, met concrete opdrachten en voorbeelden.
In de Situational Awareness online cursus les ik je exact uit, op basis van ruim 20 jaar ervaring, hoe je ook jouw Situational Awareness naar een hoger niveau kan brengen.
Heb jij specifieke vragen over Situational Awareness? Stel je vraag hieronder in de comments en ik reageer zo snel mogelijk.
Bedankt voor het lezen!
