EHBO vs. tactical, remote & survival medicine

Als je een beetje geïnteresseerd bent in medisch handelen tijdens noodsituaties, dan heb je vast wel eens van TCCC of TECC gehoord. Misschien zelfs ook van remote medicine of survival medicine. Maar ik kan me heel goed voorstellen dat je dit nu leest en denkt “OK, waar gaat dit over”? In dit blog ga ik je als eerste uitleggen wat deze termen inhouden en wat jij hieraan hebt.

Cruciaal onderwerp

In het dagelijks leven, zonder een ramp of crisis, kunnen medische kennis, vaardigheden en uitrusting op een dag jouw leven of die van je dierbare redden. Ik zie dit dus ook als een cruciaal (helaas veelal onderbelicht) onderwerp om in het algemeen meer zelfredzaam en weerbaar te zijn. In mijn Medical First Responder cursus, ga ik hier uitgebreid op in en deel ik al mijn tips & tricks, ervaringen, kennis en lessons learned die ik onder meer heb opgedaan als Special Forces medic bij Defensie en tijdens operationele opdrachten in het buitenland.

Eerste Hulp Bij Ongelukken

Vrijwel iedereen kent de term EHBO en best wat mensen in Nederland hebben ooit wel eens een EHBO cursus gedaan. Je leert de basis kennis & vaardigheden om onder ideale omstandigheden een slachtoffer te behandelen om daarna, bij levensbedreigende verwondingen, direct 112 te bellen en de eerste 10-15 minuten te overbruggen tot professionele medische hulpverleners de behandeling van je overnemen.

Toch is een basis EHBO cursus vooral gericht op niet-levensbedreigende zaken en prima geschikt voor de meeste “huis-tuin-en-keuken” letsels te behandelen. Ik raad echt iedereen aan om een EHBO cursus (inclusief reanimatie) te volgen, je leert hoe het lichaam werkt en zoals gezegd is het een prima basis. EHBO is dus echt gebaseerd op een volledig werkend zorgsysteem onder ideale omstandigheden. Tijdens een grote ramp kan de 112 meldkamer en mogelijk het hele zorgsysteem, totaal niet bereikbaar zijn, waardoor je dus op jezelf bent aangewezen.

Tactical medicine (TCCC & TECC)

Tactical medicine is, vrij vertaald tactische geneeskunde, medische zorg die wordt verleend tijdens een situatie die niet of nog niet helemaal veilig is. Het is eigenlijk een verzamelnaam voor twee varianten op tactical medicine, namelijk TCCC (Tactical Combat Casualty Care) en TECC (Tactical Emergency Casualty Care).

Bij tactical medicine spelen factoren die bij EHBO totaal onbekend zijn. Denk hierbij aan bijvoorbeeld dreiging, vaak geen directe specialistische zorg beschikbaar vijandelijke acties, extreem koud klimaat, grote hoogte, verminderd zicht (zoals ’s nachts waarbij er geen licht mag worden gebruikt), zeer warm klimaat, beperkte uitrusting, zware (oorlogs)verwondingen, beperkte transport en afvoer middelen, vaak meerdere slachtoffers (mass casualty), extreme vermoeidheid en ga zo maar door.

TCCC is de militaire variant en TECC is de civiele variant. TCCC zijn richtlijnen die aangeven welke medische handelingen op welk moment kunnen worden verricht en vindt zijn oorsprong in de Verenigde Staten, gebaseerd op de vele lessons learned uit conflicten en oorlogen.

TCCC bestaat uit drie fasen:

1.  Care Under Fire / Care Under Threat
2. Tactical Field Care
3. Tactical Evacuation Care

TCCC Basisprincipes

In de basis draait TCCC om de volgende vijf principes:

1.  Stop the bleeding
2. Keep them breathing
3. Keep them warm
4. Keep them moving
5. Keep communicating

Het stoppen van levensbedreigende bloedingen (stop the bleeding) en daarna het vrijmaken en vrijhouden van de ademweg (keep them breathing) zijn de eerste twee meest belangrijke zaken (zie ook hieronder het MARCH protocol). Verder is 'preventie onderkoeling' in de medische wereld, zowel militair als civiel, altijd een "ondergeschoven kindje" geweest en eigenlijk nog steeds. Met name bij trauma slachtoffers die veel bloed verliezen of hebben verloren wil je de lichaamstemperatuur zowel mogelijk op peil houden. Onze bloedstolling werkt het beste op onze normale lichaamstemperatuur. Naarmate de lichaamstemperatuur zakt, neemt ook de efficiëntie van het bloedstollingsproces af. Iets wat je niet wil bij trauma slachtoffers (keep them warm). Het is verder essentieel een slachtoffer zo snel mogelijk naar betere specialistische medische zorg te krijgen (keep them moving). Iets wat bijvoorbeeld bij survival medicine (letterlijk: "overlevings geneeskunde") een enorme uitdaging is of soms zelfs gewoon niet mogelijk. Daarnaast is communicatie key en zeer belangrijk, zowel intern binnen een team of groep, als extern naar een operatie centrum en/of een medische faciliteit (keep communicating). 

Klik hier om je aan te melden voor de GRATIS Tourniquet & Tactical Breathing masterclass.

Een gratis mini-cursus op basis van mijn ervaring als Special Forces medic.

Care Under Fire fase

Tijdens de Care Under Fire fase (letterlijk: "zorg onder vuur"), is er een slachtoffer of zijn er meerdere slachtoffers maar is er ook sprake van effectief vijandelijk vuur (Care Under Fire) of een directe dreiging (Care Under Threat). Je kan je voorstellen dat als een militair gewond raakt op straat, en hij en zijn eenheid liggen nog steeds onder vuur, dat het niet aan te raden is, om zonder plan, naar het slachtoffer te rennen en deze op locatie uitgebreid te gaan behandelen. Je wilt niet nog meer slachtoffers creëren. In deze fase ligt de nadruk niet op medische handelen maar vooral op de dreiging uitschakelen of weg te nemen. De enige medische (snelle) handelingen die eventueel gedaan kunnen worden is het aanleggen van een tourniquet of iemand in een stabiele zijligging of buikligging leggen. Denk bijvoorbeeld bij Care Under Threat aan instortingsgevaar, een brandend voertuig, enzovoorts.

Tactical Field Care fase

Tijdens de Tactical Field Care fase is er geen sprake meer van effectief vijandelijk vuur, maar is er nog steeds sprake van een dreiging. Elk moment kan de situatie weer omslaan naar een Care Under Fire situatie, maar op dit moment is er wel meer tijd en gelegenheid om een slachtoffer beter te behandelen. Met name de belangrijkste levensbedreigende verwondingen worden uitgesloten of behandelend volgens het MARCH protocol. Dit is een evidence based protocol en volledig volgens het principe “treat first what kills first”. Oftewel, behandel als eerste, waar iemand als eerste aan kan overlijden.

MARCH staat voor:

1. Massive Bleeding
2. Airway
3. Respirations
4. Circulation
5. Head & Hypotermia

 De Tactical Evacuation Fase is vooral gericht op het zogenaamd “afvoeren” van het slachtoffer naar professionele specialistische zorg. Oftewel transport van een locatie naar een veldhospitaal door middel van een auto, helikopter, boot of welk transportmiddel dan ook.

TECC

TECC is zoals gezegd de civiele variant en is volledig afgeleid van de militaire variant, TCCC.. TECC wordt toegepast door bijvoorbeeld de politie, ambulance en brandweer. Ook hier werkt men in principe met drie fasen: Direct Threat Care, Indirect Threat Care en Evacuation Care.

Direct Threat Care

Tijdens de Direct Threat Care ligt ook weer de nadruk op het wegnemen of eventueel uitschakelen van een dreiging. Denk bijvoorbeeld aan een terreur aanslag op een treinstation waarbij slachtoffers zijn gevallen. Ambulance en brandweer personeel kan niet de slachtoffers behandelen voordat het enigszins veilig is en de grootste dreigingen zijn weggenomen. Dit kan bijvoorbeeld zijn een terrorist die nog rondloopt met een mes, hij dient eerst te worden uitgeschakeld door de politie. Maar denk ook aan een instortend dak bij een brand, ook dit is een dreiging en in dit geval zullen slachtoffers snel verplaatst moeten worden alvorens er medisch kan worden gehandeld.

Indirect Threat Care

Bij de Indirect Threat Care is er nog wel een dreiging, maar het is veilig genoeg voor ambulance- en brandweerpersoneel om betere medische behandeling te kunnen bieden aan de slachtoffers. Alles is erop gericht om slachtoffers zo snel mogelijk af te voeren, tijdens de Evacuation Care fase, naar betere specialistische medische zorg in een ziekenhuis.

Tijdens zowel TCCC als TECC trainingen, waar je tegenwoordig ook “als burger” aan kan deelnemen leer je tactisch medisch te handelen in situaties die niet of nog niet veilig zijn en leer je adequaat medisch handelen om levens te redden. Het zijn echt skills for life die je leert en altijd en overal toepasbaar. Dit kan je uiteraard bij Wees Voorbereid doen, onder meer gebaseerd op mijn kennis en ervaring als Special Forces medic. 

Tijdens TCCC of TECC trainingen leer je werken met een IFAK. Weet je niet wat dit is of wil je meer weten of een IFAK? Lees dan ook mijn blog “EHBO set vs. de IFAK (en wat is een IFAK eigenlijk?” 

Bij remote medicine, ook wel bekend als austere medicine draait het vooral om het niet direct beschikbaar hebben van professionele medische zorg. Ook in Nederland is helaas een ambulance niet altijd binnen 15 minuten ter plaatse. Bij een incident waarbij een slachtoffer is gevallen midden op zee, in de Biesbosch of boven in een windturbine, zal er over het algemeen niet binnen 15 minuten professionele medische zorg aanwezig zijn. Denk ook verder aan afgelegen gebieden, zoals natuurparken of een woestijn, in het buitenland. Hier zijn over het algemeen geen medische faciliteiten en directe afvoer beschikbaar. Maar natuurlijk ook direct na een ramp, kan je te maken krijgen met langere zorg voor een slachtoffer dan bij een normaal werkend zorgsysteem.

Uiteindelijk is bij remote medicine alles erop gericht om een slachtoffer te stabiliseren en toch zo snel mogelijk af te (laten) voeren naar een medische faciliteit zoals een kliniek, of ziekenhuis. Dit kan eventueel zelf, door een transportmiddel (auto, boot, paard, alles is denkbaar), maar dit kan ook te voet, bijvoorbeeld door een geïmproviseerde draagbaar. Toch kan dit nog steeds uren of zelfs dagen duren voordat je een medische faciliteit bereikt omdat je afgelegen bent.

Tijdens een van mijn opdrachten als security & crisis consultant begeleidde ik een groep van een groot bedrijf op expeditie in een afgelegen gebied in Arizona in de Verenigde Staten. Door onze voorbereiding, ook wel pre-mission planning genoemd, wisten we precies wat we moesten doen op welk gedeelte van de route. Op een van de meest afgelegen locaties kreeg een van de groepsleden een acuut hartinfarct en moest direct worden behandeld in een ziekenhuis. Omdat we minimaal 5 uur rijden van de dichtstbijzijnde medische faciliteit waren, besloten we een medevac (medical evacuation) helikopter op te roepen. In onze voorbereiding was deze helikopter op de hoogte van onze route en stond ook gereed tijdens onze opdracht. Binnen 20 minuten was deze helikopter ter plaatse en heb ik het slachtoffer kunnen overdragen aan de flight medic van de helikopter. Een situatie die ik tientallen keren heb meegemaakt tijdens mijn uitzendingen en missies bij Defensie, maar nu tijdens een hele andere (civiele) setting. Door goede voorbereiding en coördinatie, met name vooraf, heeft deze persoon het overleefd. Het is een mooi voorbeeld van remote medicine.

 Survival medicine

Bij alle voorgaande termen is er uiteindelijk altijd sprake van het kunnen (laten) afvoeren van een slachtoffer naar betere medische zorg. Uiteindelijk is een slachtoffer beter af in de handen van een ervaren medisch team van allemaal specialisten met de beste uitrusting en de beste opleiding in bv. een academisch ziekenhuis. Hoe afgelegen een slachtoffer ook zich bevindt of hoe gevaarlijk de situatie ook is, uiteindelijk zal dit slachtoffer, indien stabiel genoeg, worden afgevoerd naar een professionele medische faciliteit.

Vergeleken met ontzettend veel andere landen in de wereld hebben we het in Nederland en België, over het algemeen, goed voor elkaar met onze medische zorg. Toch hebben we recent gezien tijdens de COVID19 crisis dat het zorgsysteem op omvallen stond en overbelast was. Nog steeds is de druk op de zorg enorm. Tijdens een echte, grote ramp, kan het volledige zorgsysteem niet meer operationeel zijn. De 112-meldkamer zal niet bereikbaar zijn, voor langere tijd en het kan tot weken duren voordat medische zorg beschikbaar is, natuurlijk allemaal afhankelijk van de omvang van de ramp.

Geen professionele medische zorg

Weet je niet hoe je een wond moet ontsmetten? Dit kan leiden tot een ontsteking en een ontsteking kan op langere termijn levensbedreigende gevolgen hebben, tot de dood aan toe. Het niet kunnen spalken van een gebroken been kan leiden tot ondraaglijk pijn en inwendig bloedverlies, wat in het ergste geval kan leiden tot blijvende invaliditeit of zelfs de dood.

Bij survial medicine is er dus geen zicht op afvoer naar professionele medische zorg. In ieder geval niet op korte-/ middellange termijn. Je bent volledig en helemaal op jezelf aangewezen. Jij bent de enige persoon met enige medische kennis, die van simpele medische handelingen tot aan levensreddende handelingen moet kunnen verrichten.

Weet wat je doet

Mensen vertellen mij wel is dat ze spuiten, naalden en bijvoorbeeld hechtmateriaal hebben opgeslagen, voor het geval dat er geen medische zorg beschikbaar is. Zelfs medicatie, normaal op recept, heeft men soms opgeslagen.Ik begrijp dit helemaal, maar ik wil ook echt direct benadrukken dat als je niet weet wat je doet, je iemand al snel meer letsel kan aandoen of zelfs iemand kunt ombrengen. Met name met medicatie is het “gevaarlijk makkelijk” om een stabiel persoon zeer snel in een kritieke toestand te krijgen. Ga dus niet aanmodderen en win professioneel advies in.

Het is verder belangrijk om te weten dat we op medisch gebied altijd te maken hebben met wettelijke kaders. Alleen medische professionals mogen zogenaamde voorbehouden handelingen uitvoeren, denk hierbij aan alle “invasieve” handelingen waarin er iets het lichaam in gaat, bijvoorbeeld een naald. Je dient hiervoor bevoegd en bekwaam te zijn.

Natuurlijk tijdens een SHTF noodscenario waarbij er dus geen werkend zorgsysteem meer is, of volledig overbelast, breekt nood deels wet. Maar maak te allen tijde gebruik van je gezond verstand. Modder niet zomaar wat aan, ga niet de dokter uithangen, als je iets doet, moet je hierin getraind zijn en weten welk effect het heeft op een slachtoffer.

Beperk je zoveel mogelijk tot “niet-invasieve” handelingen. Hierbij bedoel ik bijvoorbeeld het behandelen van wonden, het spalken van een breuk, het oraal toedienen van medicatie (bv. ibuprofen of paracetamol) en alle andere uitwendige medische (be)handelingen.

Wees voorbereid

In de online Medical First Responder ga ik volledig en zeer uitgebreid in op survival-, remote- en tactical medicine en deel ik al mijn tips & tricks, ervaringen en lessons learned als Special Forces medic met jou.

Ik leer je hoe je levens kan redden onder de meest complexe en moeilijke omstandigheden maar ook welke medische voorbereidingen je allemaal kunt treffen voor een noodsituatie waarin je volledig op jezelf bent aangewezen en niet (direct) kan terugvallen op professionele medische zorg.

Het zijn echt skills for life, waardevolle levenslessen waar je de rest van je leven iets aan hebt.

Verder leer ik je volledig zelfredzaam en weerbaar te zijn als voorbereiding op een grote ramp of crisis, voor langere tijd, aan de hand van ruim 20 jaar kennis & ervaring uit onder meer de Special Forces van Defensie.

 Erg bedankt voor het lezen. Heb je vragen, tips of suggesties? Ik zou het waarderen als je een reactie achter laat onder dit blog!

 Derek